Większość osób
zainteresowanych tematem bez problemu będzie w stanie wymienić podstawowe nurty
w psychologii – nurt psychodynamiczny, połączony niezmiennie od lat z psychoanalizą
freudowską, podejście behawioralno-poznawcze zapoczątkowane przez Watsona,
rozwijane dalej przez Skinnera czy nurt humanistyczny, łączony z nazwiskami Abrahama Maslowa czy Carla Rogersa. W miarę upływu czasu na gruncie każdego z nurtów
zaczęły się wyłaniać coraz to nowe podejścia, które czerpiąc sporo z dorobku poprzedników,
nierzadko rozwijały wybrane teorie i dostosowywały je do wyzwań współczesności.
Szczególnie ciekawą metodą
pracy, wyrastającą głównie na gruncie psychologii poznawczo-behawioralnej (CBT),
ale czerpiącą też sporo m.in. z podejścia psychodynamicznego, psychologii
Gestalt oraz teorii przywiązania jest terapia
schematów. Jest to dosyć młoda kategoria we współcześnie stosowanej psychoterapii
i ma sporą skuteczność. Czym jest terapia schematów i w jaki sposób działa wyjaśnimy Wam w dalszych częściach artykułu .
TERAPIA SCHEMATÓW – JAK WYGLĄDA?
W pracy terapią schematów terapeuta
skupia się na zidentyfikowaniu wraz z klientem dysfunkcyjnych schematów
występujących w codziennym życiu tego drugiego (przykładem negatywnego schematu
może być na przykład ciągłe reagowanie złością lub agresją na przejaw chociażby
najmniejszej krytyki ze strony otoczenia). Jednakże by terapia przyniosła
sukces, trzeba dążyć do tego, by klient sam uświadomił sobie występowanie tego
schematu w życiu oraz potrzebę jego zmiany na bardziej konstruktywne działanie/
zachowanie. Bez tego, jak w przypadku każdej innej terapii, nie osiągniemy
sukcesu do którego dążymy wspólnie z klientem. A to z kolei stawia pod dużym znakiem zapytania sens całej terapii.
JAK TO DZIAŁA W PRAKTYCE ?
Często doświadczenia z
wczesnego dzieciństwa, sposób, w jaki rodzice przekazywali nam wiedzę o
otaczającej nas rzeczywistości odciskają swoje piętno na tym, jak reagujemy na
pewne bodźce i zdarzenia jako dorośli. Klienci zgłaszający się na terapię schematów,
po uświadomieniu sobie co ewidentnie nie działa u nich w funkcjonowaniu
społecznym pracują z terapeutą nad dotarciem do źródeł tych zachowań i postaw, a
potem do stopniowej ich modyfikacji, by móc funkcjonować lepiej wśród ludzi.
Najważniejsze jednak dla terapeuty oraz dla jego podopiecznego to określenie na
samym początku, że dysfunkcyjnych schematów nie można się trwale pozbyć ! Można
je jedynie modyfikować i przekuwać w bardziej konstruktywne wzorce zachowania.
To ważne, gdyż klient może spodziewać się, że w trakcie terapii niemal
dosłownie „wyjmiemy” mu z głowy pewien negatywny wzorzec i „włożymy” ten
właściwy, który ułatwi mu życie. Świadomość tego, że schematy możemy jedynie
zmodyfikować okazuje się pomocne w momentach, gdy nasz klient odnosi porażki
na kolejnych etapach samodzielnego zastępowania niepożądanych zachowań .
TECHNIKI PRACY Z KLIENTEM
W trakcie terapii terapeuta za pomocą różnych technik stara się doprowadzić do
refleksji pacjenta nad tym w jakich sytuacjach, kiedy i w jaki sposób ujawniają
się w nim konkretne schematy oraz jak może on je sam zastępować. W tym celu, po
określeniu w wywiadzie wstępnym problemu pacjenta oraz wprowadzenie go w tok
terapeutyczny, terapeuta zachęca klienta do dalszej pracy poprzez:
* techniki poznawcze (np. sprawdzanie poprawności schematu, przeformułowanie
dowodów przeczących schematowi, dialogi na zasadzie „SCHEMAT - ZDROWA STRONA”),
* techniki doświadczeniowe (praca wyobrażeniami, pisanie listów)
* techniki behawioralne ( samodzielne wdrażanie zmian opracowanych w trakcie
terapii przez
pacjenta, dokonywanie wyborów w obszarze środowiska z jakim utrzymuje kontakt czy
pracy, którą wykonuje).
Terapię schematów przyrównałabym do układania puzzli – każdy element ma wpływ
na to, jak będziemy się zachowywać. Klient przed terapią ma jedne wielkie
pudełko z dziesiątkami, a nawet setkami elementów. Być może zdaje sobie sprawę
z tego, co znajduje się w środku, ale może mieć trudność w tym, by samodzielnie
wszystko właściwie poukładać. Przy wsparciu terapeuty uczy się znajdować
powiązania pomiędzy konkretnymi częściami, łączyć je w całość i zauważać co
powstaje z jednego wielkiego chaosu elementów, który może on zaakceptować
i żyć z nim dalej, lub zmienić w nim
coś, by jego życie stało się prostsze.
TERAPIA SCHEMATÓW – DLA KOGO NIE JEST WSKAZANA.
Aby terapia przyniosła
rezultat, nasz klient musi być świadomy występowania swojej trudności,
musi chcieć zmian i przede wszystkim jego postrzeganie rzeczywistości nie może
być zaburzone w bardzo poważnym stopniu. Stąd też, terapia schematów nie nada
się w przypadku osób zmagających się z poważnym uzależnieniem alkoholowym,
osób, które zmagają się z poważnym kryzysem w jakimś obszarze swojego życia czy też osoby cierpiące na zaostrzone zaburzenia z osi I, (tzn. na zaburzenia związane z chorobami psychicznymi,
zaburzeniami myślenia, upośledzające konkretny obszar funkcjonowania jednostki).
Zamknięcie terapii schematów w jednym artykule zdaje się niemożliwe, gdyż jest
to metoda, która dopiero zaczyna swój prawdziwy rozkwit w świecie
psychoterapii. Sposoby jej wykorzystywania, konkretne techniki czy podejście do
pacjenta w trakcie terapii to zagadnienia, które zasługują na swój własny,
oddzielny artykuł. Mimo to mamy nadzieję, że udało się nam przedstawić Wam w
pigułce na czym polega ta konkretna metoda i dlaczego warto ją zastosować do
pracy ze swoimi klientami. W przyszłości na pewno jeszcze wrócimy do tego
tematu, ukazując Wam aspekty, których nie poruszyliśmy w tym artykule. Linki do
źródeł, z których korzystaliśmy przy opracowywaniu tematu znajdują się poniżej.
AK
___________________________________________________________________________
Bibliografia:
1. http://psychoanaliza.org.pl/psychoanaliza/
2. https://www.terapia-poznawcza.pl/single-post/2016/04/04/CBT-co-to-takiego
3. Gerrig R., Zimbardo P., Psychologia i życie, GWP, 2009
4. Mącik D., Wczesne nieadaptacyjne schematy Younga i ich
związki z rysami zaburzeń osobowości w populacji nieklinicznej – badania wstępne,
Psychiatria i Psychoterapia, T.2, nr 1, KUL Lublin 2016
5. https://www.terapia-poznawcza.pl/single-post/2016/04/04/CBT-co-to-takiego
Komentarze
Prześlij komentarz