Choroba Alzheimera jest jedną z najczęstszych przyczyn otępienia w wieku starszym. Według definicji WHO „jest to zespół objawów neurodegeneracyjnych mózgu, charakteryzujący się postępującym obniżaniem funkcji pamięci, myślenia, rozumienia, liczenia, języka, zdolność uczenia się i oceniania sytuacji, przeszkadzających w wykonywaniu codziennych czynności”. Ma charakter postępujący i prowadzi do degeneracji mózgu. Jej zapadalność wzrasta wraz z wiekiem. Na rozwój choroby Alzheimera ma wpływ wiele czynników, do których należą, między innymi: geny, styl życia, dieta, aktywność fizyczna, nałogi.
Mózg
osób chorych na Alzheimera jest znacznie pomniejszony niż w przypadku osób
zdrowych. Jest to wynikiem degeneracji i obumierania komórek nerwowych. Jego
powierzchnia jest także bardzo często głębiej pofałdowana. Wewnątrz komórek
nerwowych osób chorych występują splątki neruofibylarne będące podwójnymi
helikalnymi filementami utworzonymi z hiperufosforylowanych białek tau,
związanych z mikrotubulami. U chorych widoczne są zmiany patologiczne
wynikające z obecności amyloidu β.
W
przypadku leczenia stosuje się leczenie paliatywne, objawowe, substytucyjne,
skojarzone, z użyciem środków o działaniu plejotropowym i podejmuje się próby
hamowania zwyrodnienia neurofibrylarnego.
Z
powodu zjawiska starzenia się społeczeństwa w wielu krajach, w tym także w Polsce,
choroby neurodegeneracyjne wieku starszego stają się coraz poważniejszym
problemem. Dlatego zwraca się uwagę na ich profilaktykę, a także szuka nowym
metod, które mogłyby wspomóc ich leczenie. W przypadku choroby Alzheimera
zauważono skuteczność stymulacji: intelektualnej, intensywnej aktywności
społecznej i aktywności fizycznej. Stymulacja intelektualna powoduje uwalnianie
z zakończeń neuronów acetylocholiny, która pobudza w synapsie różnego rodzaju
receptory cholinergiczne.
Bardzo
ważną rolę odgrywa również dieta i stan odżywienia organizmu. Wzrost
zapadalności na chorobę Alzheimera zanotowano zarówno przy nadwadze, jak
również niedożywieniu. Wieloletnie badania epidemiologiczne potwierdziły, że nadwaga
i otyłość w wieku około 45-50 lat zwiększają ryzyko rozwoju demencji 20-25 lat
później. Niedożywienie wiązało się natomiast z obniżeniem funkcji poznawczych. Nadmierna
podaż kwasów tłuszczowych trans z dietą przyczynia się do wystąpienia
postępujących zaników pamięci nawet u osób poniżej 45 roku życia. Z kolei u osób
stosujących dietę śródziemnomorską zaobserwowano zmniejszenie ryzyka
wystąpienia łagodnych zaburzeń poznawczych o 28%, a choroby Alzheimera jest o
48%.
Wpływ
na rozwój choroby Alzheimera ma również występowanie innych jednostek chorobowych,
np. cukrzycy. Obecność cukrzycy typu II około dwukrotnie zwiększa ryzyko jej
wystąpienia Zaobserwowano również zwiększone ryzyko rozwoju zmian
neurodegeneracyjnych oraz naczyniowych u pacjentów z demencją i
współtowarzyszącą cukrzycą. Już graniczne wartości glikemii wiążą się ze wzrostem
częstości demencji i choroby Alzheimera, a ryzyko to jest niezależne od
przyszłego rozwoju cukrzycy. Otyłość i towarzysząca jej cukrzyca, są niezależnymi
od siebie czynnikami wpływającymi na możliwość rozwoju choroby Alzheimera.
Dzisiaj
również skupimy się na diecie, dlatego w dalszej części artykułu omówię składniki
odżywcze i substancje, które wykazują istotny wpływ na rozwój Alzheimera.
Kwasy tłuszczowe
Podobnie
jak w przypadku zaburzeń depresyjnych, tak również w chorobie Alzheimera kwasy
tłuszczowe odgrywają bardzo ważną rolę. Naukowcy na podstawie wyników badań
epidemiologicznych wykazali, że duże spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych,
izomerów trans kwasów tłuszczowych oraz cholesterolu, zwiększało ryzyko wystąpienia
otępienia w późniejszym wieku.
U
osób, które cierpią na Alzheimera wskazane jest duże spożycie jedno- i
wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe działają:
przeciwzapalnie, przeciwzakrzepowo i hipotensyjne, co więcej wspomagają proces
uczenia i pomagają radzić sobie ze stresem. Naukowcy wykazali, że osoby, które
spożywały częściej niż 2 razy w tygodniu kwasy tłuszczowe z rodziny omega 3
miały mniejsze ryzyko rozwoju choroby Alzheimera w porównaniu z grupą kontrolną,
kótra przyjmowała ich mniej. Dowiedziono, że kwas DHA, należący do rodziny
omega 3, zapobiega powstawaniu typowych
dla tej jednostki chorobowej płytek amyloidowych i splotów neurofibrylarnych. Korzystnie
wpływa na stężenie fosfatydyloseryny w mózgu, która odpowiada za hamowanie
apoptozy neuronów. Jego pochodne działają przeciwzapalnie, neutralizując wolne
rodniki i chroniąc neurony przed uszkodzeniami i apoptozą.
Spożywając
wielonienasycone kwasy tłuszczowe musimy pamiętać, aby zachować odpowiednią proporcję
kwasu DHA do kwasu arachidonowego, ponieważ metabolity kwasu arachidonowego działają
prozapalne i neurotoksyczne.
Źródłami
jednonienasyconych kwasów tłuszczowych są: kwas oleinowy: oliwa i olej
rzepakowy. Z kolei wielonienasycone kwasy tłuszczowe znajdziemy w: oleju z
krokosza, oleju sojowy, oleju słonecznikowym, kukurydzianym i z wiesiołka
dwuletniego. Produkty bogate w kwas α-linolenowy to: olej rzepakowy, lniany,
sojowy, orzechy włoskie, a w EPA i DHA: tłuste ryby morskie takie jak, łosoś,
tuńczyk, śledź, makrela, dorsz oraz niektóre skorupiaki morskie.
W
badaniach Berra i wsp., polegającej na czteroletniej obserwacji, uczestników spożywających
dietę bogatą w oliwę z oliwek, wykazano, że mieli oni mniejsze ryzyko deficytów
poznawczych. We francuskim 7-letnim badaniu, obejmującym 1416 osób w wieku co
najmniej 68 lat zwiększone spożycie ryb, owoców morza (przynajmniej raz w
tygodniu) było związane z mniejszą zapadalnością na demencję.
Antyoksydanty
Pomimo
tego, że wyniki badań nie są jednoznaczne, część z nich sugeruje, że spożycie witamin
C, E, karotenu i flawonoidów w średnim wieku może działać profilaktycznie w
przypadku rozwoju choroby Alzheimera. Z tego powodu osobom, które na nią
cierpią zaleca się spożywanie dużej ilości warzyw i owoców, które zawierają
duże ilości przeciwutleniaczy.
Już
w latach ’90, grupa naukowców z Australii w programie poświęconym prewencji
udarów mózgu udowodniła, że istnieje związek pomiędzy stężeniem witaminy E w
surowicy krwi, a funkcjami poznawczymi u ludzi powyżej 60 roku życia. Perkins i
wsp. w swoich badaniach również wykazali, że istnieje związek pomiędzy niskim
stężeniem w surowicy witaminy E, a zaburzeniami funkcji poznawczych. Co więcej,
w wyniki badań Ortegi i wsp. sugerują, że nie tylko sam α-tokoferol ale różne
formy witaminy E mogą spełniać funkcje ochronne w zapobieganiu chorobie
Alzheimera. W przypadku witamin C i A, Perrig i wsp. udowodnili, że ich wyższe
stężenie wiązało się z lepszą wydajnością pamięci.
Glutation
Glutation
jest przeciwutleniaczem. Neutralizuje wolne rodniki i bierze udział w
regeneracji witaminy C i E. W przypadku pacjentów cierpiących na choroby
neurodegeneracyjne zaobserwowano jego obniżony poziom. Zwiększenie jego
stężenia w organizmie może powodować spowolnienie rozwoju choroby i złagodzenie
jej przebiegu.
Koenzym Q10
Koenzym
Q10, a dokładniej jego zredukowana forma, czyli ubichinon, wykazuje właściwości
przeciwutleniające. Zapobiega on peroksydacji lipidów i oksydacyjnemu
uszkodzeniu białek i DNA. Pomimo tego, że organizm w warunkach fizjologicznych
produkuje go w wystarczającej ilości to wraz z wiekiem jego zawartość w różnych
tkankach spada. Jego niedobory możemy rekompensować poprzez spożywanie
suplementów z CoQ10 lub żywności, która zawiera jego duże ilości.
Kurkumina
Kurkumina
jest głównym składnikiem kurkumy. Wykazuje działanie antyoksydacyjne i
przeciwzapalnie. Posiada duży potencjał leczniczy i opóźnia proces starzenia.
Posiada zdolność przekraczania bariery krew-mózg i zapobiega odkładaniu się w
nim β-amyloidu. W badaniach wykazano, że duże spożycie curry, którego głównym
składnikiem jest kurkuma, obniżyło zapadalność na chorobę Alzheimera w
populacji indyjskiej aż o 4,4razy, w porównaniu do populacji USA. Co więcej
duże spożycie curry przyczyniło się do uzyskania lepszych wyników osiąganych w
testach sprawności umysłowej u osób starszych.
Kukrumina
ma niską biodostępność, dzięki czemu może być spożywana w dużych ilościach, bez
żadnych toksycznych efektów. Wyniki badań sugerują, że piperyna znajdująca się
w czarnym pieprzu może hamować jej metabolizm, a tym samym przyczyniać się do
zwiększenia jej stężenia w osoczu i tkankach organizmu.
Flawonoidy
Flawonoidy
wykazują działanie plejotropowe. Działają antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie,
przeciwmiażdżycowo, antyagregacyjnie, hipotensyjnie, przeciwnowotworowo,
antyarytmicznie i moczopędnie. Neutralizują wolne rodniki, a także ograniczają
ich powstawanie. Mogą działać ochronnie na witaminę C, E i GSH w procesach
oksydacyjnych. Hamują peroksydację lipidów, a także zwiększają stabilność błon
komórkowych. Nie są kumulowane w organizmie, dlatego muszą być stale
dostarczane z pożywieniem. Wyniki badań sugerują, że mogą odgrywać dużą rolę w
profilaktyce rozwoju choroby Parkinsona i Alzheimera, ponieważ zaobserwowano ujemną
korelację pomiędzy spożyciem flawonoidów, a rozwojem zmian poznawczych i
otępiennych. Co więcej na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że
dieta bogata we flawonoidy stosowana przez osoby powyżej 65 roku życia,
zmniejsza ryzyko rozwoju demencji w starszym wieku. W kolejnym badaniu
wykazano, że spożywanie soku z winogron i jagód, przez 12 tygodni, w istotny
sposób poprawiło zdolności werbalne osób z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi.
Kofeina
Kofeina
spożywana z pożywieniem w mniejszych ilościach blokuje receptory adenozyny A1 i
A2 oraz przyczynia się do zwiększenia aktywności obwodowego układu nerwowego. Pod
wpływem blokowania receptorów adenozyny A1 zwiększa się uwalnianie
neuroprzekaźników tj. acetylocholina, noradrenalina i dopamina. Z kolei inaktywacja
receptorów adenozyny A2 powoduje wzrost aktywności dopaminy, jej silniejsze
wiązanie z receptorem D2 oraz ochronę receptorów dopaminergicznych przed
czynnikami toksycznymi. W niektórych badaniach wykazano, że osoby po 65 roku
życia, które codziennie piły kawę były mniej narażona na rozwój choroby
Alzheimera nawet o 31%. Sugeruje się, że umiarkowane spożycie kawy w średnim
wieku może zmniejszyć ryzyko wystąpienia demencji i choroby Alzheimera w późniejszym
życiu.
Kwas moczowy
Kwas
moczowy jest końcowym produktem przemiany puryn. Jest silnym antyoksydantem
oraz posiada zdolność helatowania jonów żelaza. Duże stężenie kwasu moczowego we
krwi chroni przed rozwojem Alzheimera jednak jego mechanizm nie został jeszcze
poznany. Stężenie kwasu moczowego we krwi jest zależne od naszej diety. Do
produktów bogatych w puryny, z których powstaje kwas moczowy zaliczamy: mięso,
ryby, produkty bogate we fruktozę: miód, owoce, niektóre warzywa.
Hiperhomocysteinemia
Homocysteina powstaje w organizmie w wyniku przemian
metioniny. Jej źródłami w naszej diecie są białka zwierzęce. Homocysteina
powoduje wzrost stresu oksydacyjnego. W nadmiarze wykazuje właściwości
neurotoksyczne, oraz przyczynia się do rozwoju zaburzeń poznawczych i demencji
pochodzenia naczyniowego i neurodegeneracyjnego. W przypadku niedoboru takich
witamin jak: B6, B12, kwas foliowy, może dojść do hiperhomocystinemi. Dodatkowo
na zwiększenie stężenia homocysteiny w organizmie wpływa również: nadmierne
spożywanie alkoholu, palenie tytoniu, spożywanie kawy, a także stosowanie
niektórych leków np. L-dopy (lek stosowany w chorobie Parkinsona).
Podsumowując
Zdrowy
styl życia, odpowiednio zbilansowana dieta, a także ćwiczenia fizyczne i
aktywność społeczna może uchronić nas przed wystąpieniem wielu chorób. Na swoje
zdrowie pracujemy całe życie, dlatego pamiętajmy, że nawet niewielkie zmiany na
lepsze mogą zaprocentować w przyszłości.
AN
Bibliografia:
Dudkowiak i wsp., Rola
wybranych czynników ryzyka w etiopatogenezie i przebiegu choroby Alzheimera;
AKTUALN NEUROL
2013, 13 (2), p. 109–118
Szumilas
K., Metody oddziaływań niefarmakologicznych u pacjentów z chorobą Alzheimera; Horyzonty
współczesnej fi zjoterapii
Marta Dochniak M., Katarzyna Ekiert
K., Żywienie w
prewencji i leczeniu choroby Alzheimera i choroby Parkinsona; Piel.
Zdr. Publ. 2015, 5, 2, 199–208
Kaliszan R.,Macur K., Na tropie środków przydatnych w terapii lub profilaktyce choroby Alzheimera; Forum Medycyny Rodzinnej 2010, vol. 4, no 1, 1–9
Komentarze
Prześlij komentarz