Czym różni się ortoreksja od anoreksji?

Dzisiaj postaram się opisać różnice pomiędzy anoreksją i ortoreksją. Pomimo wielu podobieństw pomiędzy tymi zaburzeniami, przyczyny ich wystąpienia i zachowania osób, które na nie chorują mają odmienne podłoże .
Poniżej zamieszczam tabelkę, w której po krótce opisałam niektóre różnice i podobieństwa tych jednostek chorobowych.
W dalszym tekście znajdziecie krótki opis każdego z nich, wraz z kryteriami diagnostycznymi, specyficznymi zachowaniami osób, których dotyczą i możliwymi konsekwencjami zdrowotnymi.

Mam nadzieję, że informacje, które tutaj znajdziecie okażą się przydatne i nawet jeśli nie będą dla was nowościami to przynajmniej pomogą usystematyzować waszą dotychczasową wiedzę.  

Anoreksja	Ortoreksja
Najważniejsza jest ilość jedzenia (liczenie kalorii)	Najważniejsza jest jakość jedzenia
Restrykcje w celu zmniejszenia wagi	Restrykcje w celu wyeliminowania tzw. „niezdrowych” produktów
Unikanie posiłków, posty, głodówki	----------------------------------------------------------
Intensywne ćwiczenia, stosowanie środków przeczyszczających	----------------------------------------------------------
Utrata masy ciała, niedobory witamin i składników mineralnych
Natrętne myśli związane z jedzeniem
Rytuały związane z posiłkami, np. liczenie kęsów, dzielenie jedzenia	Staranne planowanie posiłków, sprawdzanie źródła pochodzenia, metody przetwarzania, zawartość substancji dodatkowych

 

Anoreksja

Anoreksja po raz pierwszy została opisana przez Sir W. Gull’a w 1888 roku. Jej głównymi objawami są: znaczna utrata masy ciała, lęk przed przytyciem, zaburzony obraz własnego ciała.

Wraz z rozwojem wiedzy na temat anoreksji zmianie ulegały, także kryteria diagnostyczne. Obecnie według klasyfikacji ICD-10, osoba cierpiąca na anoreksję musi ważyć poniżej 15% należnej masy ciała lub posiadać BMI niższe niż 17,5. Utrata masy ciała musi być spowodowana ograniczeniami kalorycznymi w diecie oraz zachowaniami takimi jak: wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, prowokowanie wymiotów, zażywanie środków przeczyszczających, diuretyków lub preparatów tłumiących łaknienie. Kolejnym istotnym punktem diagnostycznym jest występowanie zaburzonego postrzegania własnego ciała przez chorego i lęk przed przybraniem na wadze i otyłością. W przypadku kobiet kolejnym czynnikiem świadczącym o anoreksji jest zatrzymanie miesiączki, natomiast u mężczyzn na rozwój choroby może wskazywać spadek potencji. U osób, które zachorowały na anoreksję przed okresem pokwitania anoreksja powoduje zahamowanie dojrzewania płciowego.

Wśród pacjentów cierpiących na zaburzenia odżywiania, można zaobserwować specyficzne modele zachowań. Należą do nich częste posty i rygorystyczne diety, które związane są z niezadowoleniem z wyglądu własnego ciała. Prowadzi to do ciągłego liczenia kalorii i coraz większych restrykcji kalorycznych spożywanych potraw. Kolejnym etapem jest unikanie jedzenia przy innych i ukrywanie niedojedzonych posiłków. Jednocześnie chorzy bardzo chętnie przygotowują jedzenie dla domowników. Stopniowo pogorszeniu ulegają kontakty z rodziną i znajomymi. U pacjentów, wykształcają się liczne rytuały związane z posiłkami, np. liczenie kęsów, dzielenie jedzenia. Oprócz rygorystycznej diety, u chorych mogą wystąpić także intensywne ćwiczenia fizyczne i stosowanie środków przeczyszczających. Pomimo coraz niższej wagi i widocznego wychudzenia, osoby cierpiące na anoreksję nie są w stanie tego dostrzec, z powodu zaburzonego obraz własnego ciała. Prowadzi to do negacji wszystkich objawów choroby i maskowania wychudzenia, np. poprzez obszerne ubrania.

Ortoreksja

Pojęcie ortoreksji po raz pierwszy pojawiło się w 1997 roku, za sprawą Stevena Bartmana. Ponieważ jest to dość młode zjawisko w dalszym ciągu trwają dyskusje nad tym czy ortoreksja jest zaburzeniem odżywiania, czy należy do zaburzeń ze spektrum obsesyjno-kompulsywnych. Z tego powodu w klasyfikacji ICD-10 i DSM-IV nie zdefiniowano w bezpośredni sposób do jakiej kategorii należy. Ortoreksja jest diagnozowana u osób, które wykazują obsesję na punkcie utrzymania odpowiedniej diety i prowadzeniu zdrowego trybu życia, jednocześnie ignorując kontakty towarzyskie lub pracę. Osoby chore na ortoreksję skupiają się nie na samej ilości jedzenia, ale jego jakości. Sprawdzają źródła pochodzenia, metody przetwarzania, zawartość substancji dodatkowych, a w niektórych przypadkach także materiały użyte do zapakowania produktów. Ich posiłki muszą być wcześniej starannie zaplanowane, a w trakcie ich przygotowywania chorzy dokładnie odmierzają poszczególne składniki. Dodatkowo u osób cierpiących na ortoreksje występują natrętne myśli związane z jedzeniem.

Ortoreksja powoduje innymi znaczną utratę masy ciała i niedobory żywieniowe będące skutkiem restrykcji dietetycznych. W jej przebiegu mogą wystąpić również zaburzenia psychiczne oraz hormonalne, np. zaburzenia miesiączkowania. U chorych zaobserwowano obniżenie poziomu witamin, białka i żelaza co w konsekwencji prowadziło do osłabienia organizmu. Choroba poprzez liczne ograniczenia narzucane sobie przez pacjentów, negatywnie wpływa również na jakość ich życia. U osób cierpiących na ortoreksję pojawia się obniżenie nastroju, a w niektórych przypadkach także depresja.

Podsumowując

Pomimo tego, że zarówno anoreksja, jak również ortoreksja ostatecznie doprowadzają do wyniszczenia organizmu i licznych niedoborów, w przypadku tej pierwszej najważniejszą rzeczą dla pacjenta jest ograniczenie liczby spożywanych kalorii w celu osiągnięcia niższej wagi. Gdy mamy do czynienia z ortoreksją, osoba chora skupia się przede wszystkim na jakości spożywanych pokarmów. Coraz większe restrykcje dietetyczne, eliminowanie kolejnych produktów ze swojego jadłospisu, a w konsekwencji dieta niedoborowa, jest w tym przypadku skutkiem nadmiernego skupienia się na spożywaniu wyłącznie zdrowych produktów. W obu przypadkach na skutek rozwoju choroby możemy mieć do czynienia ze spadkiem masy ciała i licznymi niedoborami żywieniowymi. Ich konsekwencją może być osłabienie organizmu i różnorakie zaburzenia w jego funkcjonowaniu. Obie grupy chorych cierpią również psychicznie, mają obniżony nastrój i może rozwinąć się u nich depresja.

Bez względu na to czy mamy do czynienia z anoreksja, czy ortoreksją, w żadnym wypadku nie możemy bagatelizować choroby. Do ich leczenia niezbędna będzie pomoc specjalistów, w tym psychologa i dietetyka.

 

Bibliografia:

1.     Moskowitz L.,Weiselberg E.; Anorexia Nervosa/Atypical Anorexia Nervosa; Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2017;47:70-84

2.     Murray S.B. i wsp.; Fear as a translational mechanism in the psychopathology of anorexia nervosa; Neuroscience & Biobehavioral Reviews; Volume 95, December 2018, Pages 383-395

3.     Beykloo M.Y. i wsp,; Survey on self-reported psychotropic drug prescribing practices of eating disorder psychiatrists for the treatment of young people with anorexia nervosa; BMJ Open 2019;9:e031707. doi:10.1136/bmjopen-2019-031707

4.     Jabłońska E., Błądkowska K., Bronkowska M.; Zaburzenia odżywiania jako problem zdrowotny i psychospołeczny; Kosmos – czasopismo Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika.; tom 68 (2019), numer 1 (322), strony 121-132

5.     Sowińska-Przepiera E. i wsp.; Eating disorders - anorexia as an interdisciplinary problem; Journal of Education, Health and Sport.; 2019;9(2):113-122. eISNN 2391-8306.

6.     Michalska A. i wsp.; Niespecyficzne zaburzenia odżywiania się – subiektywny przegląd; Psychiatr. Pol. 2016; 50(3): 497–507

7.     Bień A., Pieczykolan A.; Zaburzenia odżywiania wśród kobiet w wieku rozrodczym; Journal of Education, Health and Sport · February 2017

8.     Łucka I. i wsp.; Rozpowszechnienie i czynniki ryzyka ortoreksji wśród uczącej się młodzieży województwa pomorskiego i warmińsko-mazurskiego; Psychiatr. Pol. 2019; 53(2): 383–398